Jak zabezpieczyć umownie utrzymanie wartości wynagrodzenia w czasie w dobie „szalejących” cen?

Końcówka roku czasem kontraktowania umów 2023 r.

Ostatnie miesiące mijającego roku to często czas, w którym kontraktowane są umowy o świadczenie usług oraz innego rodzaju umowy o charakterze ciągłym, które będą realizowane w 2023 r. Końcówka roku to również czas, kiedy prowadzone są negocjacje umów inwestycyjnych, jakie są zaplanowane na kolejny rok kalendarzowy.

Okoliczności zewnętrzne, towarzyszące negocjowaniu umów, zawieranych w 2022 r.

Tego typu umowy, zawierane w ostatnim kwartale  2021 r., z uwagi na nieprzewidywalność tego, co wydarzyło się w 2022 r. (agresja Federacji Rosyjskiej na Republikę Ukrainy i stanowiący jej pokłosie wzrost cen paliw, materiałów budowlanych itp.) dawały solidne podstawy, by w drodze procesu sądowego domagać się podwyższenia umówionego pierwotnie wynagrodzenia na podstawie przepisu art. 358 [1] k.c. (klauzula rebus sic santibus) w sytuacji w której  realizacja umowy na zakontraktowanych warunkach groziłaby drugiej stronie rażącą stratą. Wskazać bowiem należy, iż jedną z przesłanek uzasadniających uwzględnienie wyżej opisanego żądania przez Sąd jest wykazanie nadzwyczajnej zmiany stosunków, której strony nie mogły przewidzieć na etapie zawierania umowy. Nadzwyczajną zmianą stosunków niewątpliwie, niemożliwą do przewidzenia z perspektywy końcówki 2021 r., był zaś drastyczny wzrost cen paliw, materiałów budowlanych itp. w 2022 r. Jeśli owe wzrosty cenowe przełożyły się znacząco na koszty realizacji umowy, powyższe otwierało drogę do wytoczenia powództwa o podwyższenie umówionego wynagrodzenia, jeśli strony nie osiągnęły w powyższym zakresie konsensusu.

Obecny stan rzeczy.

Sytuacja  w końcówce 2022 r. jest o tyle odmienna, że wojna na Ukrainie trwa w dalszym ciągu, a co za tym idzie jej konsekwencje wylewają się i w dalszym ciągu wylewać się będą na całą Europę. Zawierając umowy na 2023 r. dużo trudniej będzie wykazać przesłankę nieprzewidywalności przesłanki znaczącego wzrostu cen poszczególnych elementów kosztowych, niezbędnych do realizacji umowy. Wpływ sytuacji politycznej panującej w Europie na jej gospodarkę obserwowaliśmy już bowiem w 2022 r., i trudno byłoby przyjąć, że istnieją realne podstawy by sądzić, że panujący obecnie kryzys zostanie co najmniej zneutralizowany.

Podstawowe aktywności,  zabezpieczające zachowanie wartości wynagrodzenia w czasie.

Dlatego też zawierając umowy o charakterze ciągłym:

1. należy wprowadzić do umowy postanowienie, uprawniające do podwyższenia wynagordzenia o wskaźnik inflacji;
2. należy dobrze skalkulować koszty niezbędne do ich realizacji i uwzględnić je w negocjowanym wynagrodzeniu;
3. należy starać się (o ile to możliwe) przenieść na Zamawiającego (Świadczeniodawcę) obowiązek ponoszenia kosztów zakupu materiałów, narzędzi i urządzeń niezbędnych do realizacji umowy, po to by „przerzucić” na drugą stronę ryzyko wzrostu cen elementów kosztowych;

Oczywistym jest, że realizacja postulatu z pkt 3 może okazać się w wielu przypadkach niemożliwa, niepraktyczna, czy też budząca sprzeciw drugiej strony umowy.

Klauzula waloryzacyjna jako mechanizm zapobiegający utracie wartości wynagordzenia w czasie.

W takiej sytuacji do kontraktów, które realizować będziemy w 2023 r., powinniśmy wprowadzić klauzulę waloryzacyjną umówionego wynagrodzenia. Jest to postanowienie, którego celem jest utrzymanie wartości realizowanej przez nas umowy, uzgodnionej w dniu zawarcia kontraktu (pomimo wzrostu cen). Klauzulą waloryzacyjną wprowadza się do kontraktu mechanizmy gwarantujące to, że w przypadku określonego wzrostu cen elementów kosztowych, niezbędnych do jego realizacji, będziemy uprawnieni do adekwatnego podwyższenia umówionego wynagrodzenia.

Elementy procesu formułowania klauzuli waloryzacyjnej.

Jak powinien wyglądać proces formułowania klauzuli waloryzacyjnej?

1. Po pierwsze, należy przeanalizować poszczególne elementy kosztowe, jakie będziemy musieli ponieść w celu realizacji umowy;
2. Po drugie, należy ocenić, które elementy kosztowe obarczone są ryzykiem wzrostu cen ich nabycia w okresie realizacji umowy;
3. Po trzecie, w załączniku do umowy należy wskazać aktualną na dzień zawarcia umowy średnią cenę poszczególnych elementów kosztowych, obarczonych ryzykiem wzrostu ceny ich zakupu w przyszłości;
4. Po czwarte, na podstawie analizy, o której mowa w pkt 1-3, należy wprowadzić do umowy postanowienie uprawniające nas do podwyższenia umówionego wynagrodzenia (w poniższym wzorze symbol „KP”)  o kwotę stanowiącą iloczyn ilości zużytego przez nas elementu kosztowego w danym okresie rozliczeniowym (w poniższym wzorze symbol „I”) i różnicy pomiędzy średnią ceną jego zakupu w danym okresie rozliczeniowym (w poniższym wzorze symbol „C”), a średnią jego ceną obowiązującą w dniu zawarcia umowy (w poniższym wzorze symbol „CŚ). W celu uproszczenia procesu ustalania ilości zużytego składnika kosztowego w danym okresie rozliczeniowym można poczynić pewne założenia (np. takie, że do odśnieżenia 10 km drogi zużywa się X litrów paliwa).

KP= I x (C-CŚ)

Zasada „lustrzanego odbicia” w działaniu klauzul waloryzacyjnych jako element negocjacyjny.

Aby przekonać swojego kontrahenta do wyrażenia zgody na wprowadzenie klauzuli waloryzacyjnej do umowy, można zaproponować, że ów mechanizm działał będzie na zasadzie „lustrzanego odbicia” tzn., że:

• w przypadku wzrostu cen wskazanych w umowie elementów kosztowych (w odniesieniu do cen obowiązujących w dniu zawarcia umowy) Zamawiający zapłaci odpowiednio wyższe wynagrodzenie,
• w przypadku spadku ceny wskazanych w umowie elementów kosztowych (w odniesieniu do cen obowiązujących w dniu zawarcia umowy) Zamawiający zapłaci odpowiednio niższe wynagrodzenie.

Dlaczego warto wprowadzić do umowy klauzulę waloryzacyjną?

Wprowadzenie zapisów waloryzacyjnych, których treść ustalona zostanie w oparciu o powyższą metodologię,:

1. pomoże utrzymać w czasie wartość wynegocjowanego wynagrodzenia;
2. zapobiegnie sytuacjom spornym, konieczności realizacji nierentownego kontraktu oraz konieczności angażowania się w spory sądowe.

______________________________________________________________________________________________________________________________________

W powyżym wpisie wykorzystano fotografie autorstwa Pixabay, opublikowaną w serwisie pexeles.com.

______________________________________________________________________________________________________________________________________