Czy w procesie rozwodowym można domagać się eksmisji małżonka z własnego mieszkania?

Oczekiwania Klienta, by  w wyroku rozwodowym Sąd nakazał opuszczenie mieszkania małżonkowi – niewłaścicielowi.

W trakcie prac nad przygotowaniem pozwu rozwodowego prawnicy dość często konfrontowani są z oczekiwaniem Klienta, aby w procesie tym doprowadzić do eksmisji drugiego małżonka ze wspólnie zajmowanego mieszkania. Z powyższą sytuacją najczęściej spotkać się można wówczas, gdy małżonkowie zamieszkują w mieszkaniu, stanowiącym składnik majątku osobistego jednego z nich.

Czy w procesie rozwodowym można domagać się eksmisji małżonka (zwanego dalej małżonkiem – niewłaścicielem) ze wspólnie zajmowanego mieszkania, stanowiącego składnik majątku osobistego drugiego z małżonków (zwanego dalej małżonkiem – właścicielem)? Udzieleniem odpowiedzi na powyższe pytanie zajmę się w niniejszym wpisie.

Tzw. rodzinne prawo do wspólnego zamieszkiwania w mieszkaniu jednego z małżonków.

Na wstępie zauważyć należy, że jeżeli małżonkowie zamieszkują w mieszkaniu, stanowiącym składnik majątku osobistego jednego z nich, w świetle przepisów prawa małżonek – niewłaściciel jest uprawniony do korzystania z niego w celu zaspokojenia potrzeb rodziny. Instytucja małżeństwa kreuje bowiem tzw. rodzinne prawo do wspólnego zamieszkiwania w mieszkaniu jednego z małżonków, które to wygasa w przypadku rozwiązania małżeństwa stron przez rozwód.  O ile zatem małżonek – niewłaściciel korzysta z mieszkania w celu zaspokojenia potrzeb rodziny (np. zamieszkuje tam z dziećmi, nad którymi sprawuje opiekę) jest on uprawniony do zamieszkiwania w nim aż do uprawomocnienia się wyroku  rozwodowego.

Mając na uwadze powyższe co do zasady, nie można domagać się nakazania opuszczenia mieszkania przez małżonka – niewłaściciela ze wspólnie zajmowanego mieszkania, stanowiącego składnik majątku osobistego wyłącznie jednego małżonka, ani przed, ani w toku procesu rozwodowego. 

Przypadek, uzasadniający eksmisję małżonka w wyroku rozwodowym.

W pozwie rozwodowym małżonek – właściciel może domagać się natomiast eksmisji współmałżonka wyłącznie w jednym przypadku, a mianowicie wówczas, gdy ten swym rażąco nagannym zachowaniem uniemożliwia wspólne w nim zamieszkiwanie. Dzieje się tak najczęściej, gdy małżonek – niewłaściciel dopuszcza się powtarzających zachowań patologicznch , które nie pozwalają na normalne korzystanie z lokalu w celu zaspokojenia potrzeb rodziny.

Co do zasady nie można domagać się, by w wyroku rozwodowym Sąd orzekał o eksmisji.

Wyraźnie podkreślić tutaj należy, że w toku sprawy rozwodowej (poza wyżej opisanym wyjątkiem) zakresem kognicji sądu w ogóle nie jest objęta kwestia eksmisji małżonka – niewłaściciela ze wspólnie zajmowanego lokalu. Jeżeli zatem małżonek – niewłaściciel swoim zachowaniem nie uniemożliwia spokojnego zamieszkiwania we wspólnie zajmowanym mieszkaniu, w wyroku rozwodowym sąd nie będzie rozstrzygał w przedmiocie zasadności żądania opuszczenia mieszkania przez w/w osobę.

Oznaczenie sposoby korzystania z lokalu w wyroku rozwodowym nie kreuje tytułu prawnego do lokalu.

Na zakończenie warto dodać, że jeśli małżonkowie zamieszkują razem, w wyroku rozwodowym sąd zobowiązany jest do uregulowania sposobu  korzystania ze wspólnie zajmowanego mieszkania aż do momentu, w którym jedno z nich wyprowadzi się z lokalu (niezależnie od tego któremu z nich przysługuje tytuł prawny do nieruchomości).

W praktyce wygląda to tak, że sąd oznacza które z pomieszczeń służyło będzie do wyłącznego użytku każdego z małżonków, a z których będą oni mogli korzystać wspólnie.

Co ważne, małżonek  – niewłaściciel na podstawie rozstrzygnięcia o sposobie korzystania ze wspólnie zajmowanego mieszkania, nie uzyskuje prawa do lokalu, lecz jedynie faktyczną możliwość tymczasowego w nim zamieszkiwania .

Jak zatem „usunąć” ex – małżonka – niewłaściciela ze wspólnie zajmowanego lokalu?

Po rozwiązaniu małżeństwa przez rozwód małżonek – niewłaściciel traci tzw. prawnorodzinne uprawnienie do korzystania z mieszkania współmałżonka, w następstwie czego jest on zobowiązany do opuszczenia lokalu. Może to zrobić dobrowolnie, bądź po wydaniu wyroku eksmisyjnego na skutek powództwa wniesionego przez małżonka – właściciela najwcześniej po uprawomocnieniu się wyroku rozwodowego.

Reasumując:

1. co do zasady nie można domagać się, by w wyroku rozwodowym sąd orzekł o eksmisji małżonka – niewłaściciela z mieszkania, stanowiącego składnik majątku osobistego drugiego małżonka;
2. w wyroku rozwodowym sąd może orzec o eksmisji małżonka – niewłaściciela ze wspólnie zajmowanego mieszkania wyłącznie wówczas, gdy ten swym rażąco niewłaściwym zachowaniem uniemożliwia wspólnie w nim zamieszkiwanie;
3. za wyjątkiem okoliczności z pkt 2, małżonek – właściciel może domagać się opuszczenia mieszkania przez swojego – ex w toku procesu o eksmisję, wytoczonego najwcześniej po uprawomocnieniu się wyroku rozwodowego.

W niniejszym wpisie wykorzystano fotografię autorstwa Blue-Bird, opublikowaną w serwisie pexels.com